Deel 1 gemist? Klik hier om eerst te lezen.

Op 1 maart 1992 kozen de Bosniërs met een referendum voor onafhankelijkheid. “Wij wilden niet leven in een groot Servië” zegt Elvir. Het is opnieuw een regenachtige avond als we onder de veranda zitten. “Zouden de Bosniakken in een groot Servië tweederangs burgers geweest zijn?” vraag ik aan hem. Hij glimlacht cynisch. “We zouden niet tweede, derde maar vierderangs burgers geweest zijn. We wisten toen al dat fundamentele mensenrechten niet gewaarborgd zouden worden.”

Elvir diende zijn laatste missie aan de grens met Montenegro toen hij tot de conclusie kwam dat hij niet langer kon blijven. Volgens hem werd het leger etnisch gezuiverd. Voorheen waren er soldaten met verschillende etniciteiten, maar in 1991 bleef hij als enige Bosniak van zijn afdeling over. “Wat zou er met me gebeurd zijn als ik gebleven was? Ik ondervond racisme en uitsluiting. Dat leger was er niet om mensen als mij te beschermen.” Daarom deserteerde hij begin 1991 uit het Joegoslavische leger waarna hij zich aansloot bij het Bosnische verzet om zich tegen de Bosnisch-Servische agressie te verdedigen.

De volgende dag vertrek ik samen met Elvir naar zijn geboortedorp gelegen in het kanton Srebrenica. Dit is de plek waar Elvir werd geboren en opgroeide. Het is de plek waar hij zich in 1992 aansloot bij het Bosnische verzet en waar hij in de zomer van 1995 de val van Srebrenica meemaakte. Vanaf hier liep hij maandenlang honderden kilometers machteloos door de bossen om het vrije territorium nabij Tuzla levend te bereiken.

Ik wil weten waar Elvir voor vocht. Een stilte volgt. Hij steekt een sigaret op, iets dat hij vaker doet wanneer ik een beladen topic ter sprake breng. “Ik vocht voor mijn dorp en mijn gemeenschap. Het is de enige plek waar ik me ooit huis gevoeld heb” zegt hij. Ik vraag hem of hij zich altijd zo bewust is geweest van zijn identiteit en de culturele gemeenschap waar hij onderdeel van uitmaakt. “In 1974 werden Bosniakken officieel als etniciteit in de grondwet erkend, maar ik was lange tijd vooral cultureel moslim. Er waren een aantal vaste tradities en we vierden bijvoorbeeld suikerfeest, maar ik was me niet heel bewust van mijn religieuze identiteit” vertelt hij.

Dat veranderde volgens Elvir in de aanloop naar het conflict. Daar lagen een aantal politieke gebeurtenissen en persoonlijke ervaringen met racisme aan ten grondslag. “Mensen wilden ons vermoorden vanwege onze etniciteit. Natuurlijk word je dan meer bewust van jouw ideniteit.” Alhoewel Islam hem niet inspireerde om te vechten, vond hij wel steun in zijn religie. “Als je alleen op de vlucht bent, dan heb je Islam nodig” zegt hij.

Al ruim twee uur rijden we door de stromende regen. Het weer en de gespreksstof maken de sfeer tijdens de rit melancholisch. “Ik heb pijnlijke herinneringen aan deze omgeving, maar toch keer ik steeds weer terug.” De val van Srebrenica en de vlucht door de bossen naar het vrije territorium hebben de grootste impact op hem gemaakt. “Wanneer je wekenlang uitzichtsloos door de bossen vlucht en zo veel doden ziet, dan heeft dat impact. Dat krijg je nooit meer uit jouw hoofd.”

Deel 3 verschijnt op zondag 30 september om 11:00 uur online.