Het is zaterdagavond als we van Tuzla in de richting van Sarajevo rijden. Het weer is buitengewoon somber voor de tijd van het jaar. Ik ben onderweg naar een afspraak met Elvir. Ik ontmoette hem begin mei in een Bosnische moskee in Nederland. Een gemeenschappelijke kennis stelde ons aan elkaar voor, nadat ik mijn plannen met betrekking tot Bosnië gedeeld had. “Ik ken iemand wiens verhaal verteld moet worden” verzekerde mijn kennis.

In de daaropvolgende weken onderhielden Elvir en ik regelmatig contact via Whatsapp. We leerden elkaar beter kennen en dat vormde het begin van een prille vriendschap. Toen ik Suikerfeest bij hem en zijn gezin vierde, ontstond het concrete plan om hem in Bosnië te bezoeken. Ik wilde de plekken bezoeken die ik inmiddels uit verhalen kende, maar waar ik geen beeld bij had. Het was een poging om de impact van de gebeurtenissen beter te leren begrijpen.

En zo zitten we een kleine maand later met elkaar aan tafel in een restaurant in Bosnië. Elvir ziet er zichtbaar vermoeid uit. In zijn geboortedorp in Oost-Bosnië worden de voorbereidingen voor de aanleg van een nieuwe weg getroffen. Net als veel andere bouwprojecten in Bosnië, verloopt ook dit proces tergend langzaam. “De vakanties in Bosnië zijn nooit echt vakantie” verzucht hij. “Heel mijn leven staat in het teken van de gemeenschap, maar ik ben moe. Mijn lichaam en geest zijn op.”

Elvir (47) werd in een klein dorp in het voormalige Joegoslavië, geboren. Hij verloor zijn moeder op vierjarige leeftijd, waarna zijn vader de zorg voor hem en zijn broers op zich nam. Elvir is moslim, maar religie had geen prominente rol binnen het gezinsleven. In het tijdperk waarin president Tito met ijzeren hand regeerde, mochten etnische en culturele verschillen geen bedreiging voor de eenheid van Joegoslavië vormen.

Toen Elvir achttien jaar was, meldde hij zich aan bij het Joegoslavische leger. Daar kreeg hij de kans om zich tot luitenant te ontwikkelen. In dezelfde periode begon de eenheid in Joegoslavië af te brokkelen. Dat zou enkele jaren later leiden tot het conflict, dat door historici beschouwd wordt als het meest bloedige conflict sinds de Tweede Wereldoorlog in Europa. Ruim 140.000 mensen kwamen om het leven bij oorlogshandelingen, massamoorden en etnische zuiveringen.

De etnische spanningen en het oplevende nationalisme bleven ook bij Elvir niet onopgemerkt. “Toen ik in 1991 met het Joegoslavische leger in Montenegro diende, kwam ik tot de conclusie dat ik niet langer kon blijven. Daar waar het Joegoslavische leger voorheen bestond uit soldaten met verschillende etniciteiten, waren de meeste Bosniakken nu vertrokken. Ik was getuige van de agressie en ik zag hoe mensen wegvluchtten. Ik sprak daarover met soldaten van andere kazernes, maar ook zij konden mij niet overtuigen om te blijven.”

Deel 2 verschijnt op zondag 23 september om 11:00 uur online.